Czego potrzebuje nasza tarczyca, aby mogła prawidłowo funkcjonować? Za co odpowiadają w naszym organizmie hormony tarczycy?

Hormony tarczycy

Hormony tarczycy kontrolują tak naprawdę wszystkie komórki w naszym organizmie. Odpowiadają za prawidłowy metabolizm, wzrost i rozwój. Dlatego, gdy ich poziom spada poniżej normy to przemiana materii ulega spowolnieniu, spada poziom energii i mamy do czynienia z niedoczynnością tarczycy. Jeśli natomiast poziom hormonów jest zbyt wysoki, to wszystkie procesy są przyspieszone i możemy mieć do czynienia z nadczynnością tarczycy. Tarczyca jest jakby głównym regulatorem organizmu.

Jak działa tarczyca?

Nazwa tarczyca pochodzi od greckiego słowa thyreos i oznacza „tarczę wojownika”. Tarczyca jest jednym z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego w organizmie człowieka. Zbudowana jest ona z pęcherzyków gruczołowych, zawierających substancję białkową, w której znajduje się białko o nazwie tyroglobulina. To właśnie z tyroglobuliny wytwarzane są hormony T3 i T4. Pomiędzy pęcherzykami znajdują się komórki okołopęcherzykowe, które wydzielają hormon o nazwie kalcytonina. Kalcytonina ma bardzo istotny wpływ na naszą gospodarkę wapniową, zapobiega miażdżycy i osteoporozie. Kalcytonina zmniejsza bowiem stężenie wapnia w płynach ustrojowych i kieruje wapno do kości. Dlatego tak istotne jest dbanie o tarczycę nie tylko w profilaktyce chorób tarczycy, ale również w zapobieganiu innym chorobom i dolegliwościom.

Jak wcześniej zostało wspomniane, tarczyca wytwarza dwa hormony: T3 (trijodotyroninę) oraz T4 (tyroksynę). T3 zawiera 3 cząsteczki jodu, T4 natomiast zawiera 4 cząsteczki. Dlatego jod jest takim niezbędnym pierwiastkiem do prawidłowej pracy tarczycy. Białko, które wiąże hormony tarczycy zawiera liczne cząsteczki aminokwasu o nazwie tyroksyna, którą pobieramy z pożywienia takiego jak np. jajka, mięso, ryby, nabiał.

Musimy także pamiętać o innym istotnych hormonach, które wytwarzane są w przysadce mózgowej i podwzgórzu i kontrolują tarczycę, a mianowicie o TSH i TRH. Kiedy stężenie hormonów tarczycy we krwi spada zostają wydzielone właśnie hormony TRH oraz TSH. Ich wydzielenie daje sygnał do wydzielenia T3 i T4. Gdy poziom tych hormonów we krwi się unormuje zostaje zmniejszone wydzielanie TSH oraz TRH.

Istotną informacją jest także to, ze tarczyca w swoich pęcherzykach może gromadzić zapas tyroksyny (T4) na 2-3 miesiące. Aby jednak prawidłowo pracowała i spełniała swoje zadanie musi być przekształcona w T3, co odbywa sie głównie wątrobie i w nerkach oraz innych częściach naszego organizmu. Aby nastąpiła przemiana T4 w T3 niezbędna jest obecność w organizmie kilku istotnych minerałów.

Selen a tarczyca

Selen - to najważniejszy pierwiastek, dzięki któremu możliwa jest przemiana hormonu T4 w T3. 80% T3 w naszym ustroju pochodzi właśnie z tej przemiany, a tylko 20% jest bezpośrednio produkowana w tarczycy. Niedobór tego pierwiastka może zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów, w tym także tarczycy. Selen jest silnym przeciwutleniaczem. Jest bardzo pomocnym pierwiastkiem w leczeniu wielu chorób o podłożu autoimmunizacyjnym. Niestety gleby ubogie w ten minerał nie pozwalają nam wyciągnąć z pokarmu odpowiedniej dawki, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a co dopiero jego leczenia. Szacuje się, że dla kobiet niezbędna jest dawka 55mcg, a dla mężczyzn 70mcg. Jednak w krajach, gdzie w glebach znajduje się dużo selenu, jego dzienne spożycie wynosi od 100-220 mcg. W Europie jednak dostarczamy średnio poniżej 50 mcg selenu i to spożywając głównie nieprzetworzone pokarmy. Dorosły człowiek do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje jednak min 100 mcg selenu dziennie. Dawka toksyczna selenu wynosi około 700 mcg, lecz jeśli chcemy stosować większe dawki niż 100-200 mcg dziennie najlepiej jest je konsultować ze specjalistą. Objawy niedoboru selenu są następujące: osłabienie sprawności umysłowej, zakłócenia pracy serca, wrażliwość na zimno, zmęczenie, spowolniony lub przyspieszony metabolizm, depresja, osteoporoza, miażdżyca, osłabione libido, słaba ruchomość plemników.

Dobrymi źródłami selenu w pożywieniu są wszystkie warzywa zawierające siarkę (im więcej siarki tym więcej selenu - cebula, czosnek, brukselka, brokuły, kalafior), strączki, zboża, ryby, mięso, żółtka jaj, otręby, produkty zbożowe, orzechy brazylijskie, owoce morza jak krewetki czy ostrygi. Aby poziom selenu w organizmie został przywrócony dobrze przyjmować go w diecie z dozwolonych dla nas produktów, ale także suplementować. Suplementacja powinna trwać około 2-3 miesięcy. Najlepszą formą suplementacji jest l-selenometionina oraz selenian sodu. Lepiej przyswaja się on w obecności cynku, manganu czy witaminy C, dlatego najlepiej przyjmować go podczas posiłku lub bezpośrednio po nim.

Cynk a tarczyca

Cynk - jest kolejnym istotnym pierwiastkiem dbającym nie tylko o tarczycę, ale o odporność naszego organizmu. Niedobór cynku przyczynia się do obniżenia hormonów T3 i T4 we krwi. Jednym z najlepszym rozwiązań suplementacji są organiczne związki cynku takie jak jabłczan czy cytrynian. Dobrym rozwiązaniem może być także chelat. W zależności od zapotrzebowania organizmu suplementuje się od 10-100 mg cynku. Cynk w pożywieniu w największych ilościach znajdziemy w ostrygach, pestkach dyni, pestkach słonecznika, wołowinie, kurczaku, produktach mlecznych, nerkowcach, migdałach i cieciorce.

Jod a tarczyca

Jod - hormony T3 i T4 składają się z cząsteczek jodu i potrzebują go do prawidłowej budowy. Dorośli potrzebują około 150 mcg jodu dziennie. Kiedyś jod był dodawany do mąk, teraz już go w mąkach nie ma. Jest za to dodawany do soli kuchennej jodowanej, jednak ta zawiera wiele substancji przeciwzbrylających i bezpieczniej jest wybierać jodowaną sól morską. Najwięcej jodu zawierają ryby morskie i owoce morza, a także wodorosty jak kelp czy morszczyn. Spore ilości występują także w produktach mlecznych. Mniejsze ilości znajdziemy w owocach, warzywach i orzechach. Jeśli nie spożywa się jodowanej soli morskiej, ryb i owoców morza trzy razy w tygodniu oznaczać to może, że nie dostarczamy organizmowi wystarczającej ilości jodu. Zaburzać wchłanianie jodu mogą warzywa kapustne, jednak gotowanie zmniejsza to niekorzystne działanie. Dlatego też w chorobach tarczycy zaleca się jadanie tych warzyw tylko po obróbce termicznej. Osoby z chorą tarczycą powinny uzgodnić z dietetykiem lub endokrynologiem przyjmowanie jodu w postaci suplementacji (jod, jodek potasu), ponieważ zbyt duże dawki mogą powodować pogorszenie choroby. Dawka musi być odpowiednio dobrana, by organizm mógł wytwarzać hormony tarczycy. Czasami zdarza się, ze organizm źle toleruje nawet niewielkie dawki jodu. Jednak często jest tak, że po uprzednim nasyceniu organizmu cynkiem i selenem jod stanie się dobrze tolerowany.

Miedź a tarczyca

Miedź - jest niezbędna, aby tarczyca mogła prawidłowo funkcjonować. Niski stan miedzi może być spowodowany spożywaniem go wraz z cynkiem, ponieważ te dwa pierwiastki są wobec siebie antagonistyczne. Jeśli więc przyjmujemy duże dawki cynku, powinniśmy spożywać go najlepiej między posiłkami. Miedź natomiast możemy łatwo dostarczyć wraz z pożywieniem z takich produktów jak: ryby, owoce morza, zboża, orzechy laskowe, brazylijskie, migdały, kakao.

L-tyrozyna a tarczyca

L-tyrozyna - to ważny aminokwas, który jest niezbędny do wytwarzania hormonów tarczycy. Hormon tarczycy T4 składa się bowiem z 4 cząsteczek jodu i dwóch cząsteczek tyrozyny. Bez niego nie jest możliwe wytwarzanie tego hormonu. L-tyrozynę znajdziemy we wszystkich pokarmach białkowych jak mięso, ryby, jaja, orzechy, nabiał czy strączki. Jednak, aby mogła być wchłonięta, niezbędne jest prawidłowe trawienie (m.in. zakwaszenie żołądka). Często u osób z chorobami tarczycy czy autoimmunizacyjnymi trawienie jest zaburzone i można wówczas wspomóc się suplementacją tego aminokwasu w postaci wolnej. Jednak należy go przyjmować podczas posiłku.

Witamina A w pracy tarczycy

Witamina A - hormony tarczycy biorą udział w przemianie beta karotenu w witaminę A. Czasem przy niedoczynności tarczycy może brakować tej witaminy. Można ją zacząć suplementować przez jakiś czas najlepiej w postaci zwierzęcej, bo jak wiemy w postaci beta-karotenu i tak się nie przetworzy. Dobrym źródłem witaminy A są oleje rybie, wątróbka, jaja, masło i wiejskie tłuste mleko. Spożywając wszystkie produkty roślinne bogate w beta karoten pamiętajmy o dodaniu do nich tłuszczy, by ułatwić przetwarzanie go w witaminę A.

Inne substancje, magnez, D3 i witaminy z grupy B

Innymi pierwiastkami biorącymi udział w pracy tarczycy są magnez, witamina D3 i witaminy z grupy B.

Ważną rzeczą jest zwrócenie uwagi na produkty wolotwórcze, czyli takie, które zaburzają produkcję hormonów tarczycy i mogą spowodować powiększenie gruczołu, gdy mamy ich w diecie zbyt dużo.

Produkty wolotwórcze to:

• kukurydza
• warzywa kapustne - kalafior, brokuł, brukselka, kapusta
• słodkie ziemniaki
• soja
• tapioka
• kasza jaglana
• orzeszki ziemne

Jednak gotowanie sprawia, że substancje wolotwórcze stają się nieaktywne. Osoby z zaburzeniami tarczycy, a w szczególności z niedoczynnością tarczycy powinny spożywać te produkty tylko po obróbce termicznej.


Źródła:

Dr Cabot Sandra, Leczenie chorób tarczycy, Mada, 2006.
Harmonia, Styczeń/luty 2017, str.18-19.
Wentz Izabella, PharmD, Marta Nowosadzka, MD, Zapalenie tarczycy Hashimoto, 2013.