Zboża królują w naszej diecie od tysięcy lat. Zboża i produkty zbożowe są ważnym elementem diety większości z nas. Warto jednak wiedzieć w jaki sposób je przyrządzać, aby stały się lżejsze do strawienia, zapewniły nam odpowiednią dawkę długotrwałej energii oraz zapewniły odpowiednie odżywienie organizmu.

 

Na wstępie powiem, że pszenicę powinniśmy nauczyć się wyeliminować z naszej diety, ponieważ to, co aktualnie się z nią dzieje poprzez modyfikacje genetyczne z pewnością nie służy już naszemu zdrowiu. Coraz więcej osób znacznie lepiej czuje się po wyelimininowaniu z diety tego zboża.  Jeśli chcemy używać zbóż glutenowych i dobrze czujemy sie po ich zjedzeniu powinniśmy bardziej skupić uwagę na dobrym jakościowo życie, owsie, samopszy, płaskurce czy orkiszu. Orkisz jest zbożem również zawierającym sporo glutenu, dlatego z łatwością imituje tradycyjną pszenicę. Niektóre osoby jednak nie mogą spożywać żadnych zbóż glutenowych, nie z powodu celiakii, ale ze względu na występujące w nich lektyny - białka które przyczyniają się do zlepiania i uszkadzania komórek organizmu wywołując tym samym stany zapalne. Dzieje się to zazwyczaj przy chorobach autoimmunizacyjnych.

 

Jak sprawić, by zboża, które spożywamy, były korzystne dla naszego zdrowia?

Zboża najlepiej przepłukać i namaczać na 8-12 godzin, jak to kiedyś robiły nasze babcie. Następnie wodę z namaczania odlać. Taki proces sprawia, że pozbawiamy zboża kwasu fitynowego, który wiąże i usuwa z naszego organizmu minerały. Jest on wskazany dla nas w niewielkich ilościach, ponieważ usuwa z naszego organizmu także metale ciężkie, które są dla nas toksyczne. Lecz lepiej tutaj stosować metodę oczyszczania organizmu za pomocą chociażby zielonych pokarmów bogatych w chlorofil. Zalewanie na noc zbóż wodą sprawia, że uaktywniają się w nich procesy kiełkowania, zboża stają się delikatniejsze do stawienia oraz zyskują większe walory odżywcze, ponieważ zwiększają się w nich zawartości poszczególnych witamin i minerałów.

Kolejnym sposobem na poprawienie wartości odżywczych zbóż jest prażenie. Prażenie sprawia bowiem, że pozbawiamy zboża kwasu fitynowego, ale także zmieniamy jego naturę z kwaśnego na zasadowe. Z tego powodu od dawien dawna królowała na naszym stole kasza gryczana prażona, która jest pokarmem bardziej odżywczym niż kasza gryczana biała, jednak nie każdemu odpowiadał jej smak.

Kluczowym elementem jest także stosowanie w diecie zbóż nieoczyszczonych, gdyż oczyszczenie zboża pozbawia go większości wartości odżywczych, podnosi szybko poziom cukru we krwi co wiąże się z ryzykiem wystąpienia wielu chorób. Oczyszczone zboża sprawiają także, że szybciej odczuwamy głód po posiłku, a także mamy spadki energetyczne. Zboża z pełnego przemiału lepiej trzymają naszą gospodarkę cukrową w ryzach, oczyszczają jelita ze złogów, zapobiegają postawaniu wysokiego poziomu cholesterolu we krwi oraz zapewniają większe uczucie nasycenia, dzięki zawartemu z nich błonnikowi.

 

Właściwości poszczególnych zbóż

 

Amarantus

Amarantus - jest bardzo odżywczym zbożem bezglutenowym, stosowanym od dawna jako ważny element diety Azteków. Stosowany w diecie wielu wegan i wegetarian ze względu na wysoką zawartość białka, wapnia i żelaza. Idealnie sprawdza się w diecie sportowców, kobiet w ciąży i matek karmiących oraz dzieci. Posiada także duża zawartość cennego aminokwasu jakim jest lizyna - mającego bardzo dobry wpływ na tworzenie się kolagenu w naszym organizmie i silnych właściwościach przeciwzapalnych. Jednak intensywny aromat i smak tego zboża odrzuca wiele osób od jego stosowania. Dlatego warto łączyć go w niewielkich ilościach z innymi zbożami, które złagodzą jego "wady". W smaku amarantus  jest gorzki i słodki jednocześnie. Zawiera oprócz białka, wapnia i żelaza także dużą zawartość błonnika pokarmowego (15-20%), magnezu, krzemu, witaminę C. Amarantus świetnie sprawdza sie w postaci poppingu jako podstawowy składnik odżywczych batonów energetycznych, może być dodatkiem do ciast i chlebów czy zup. Uprażony zyskuje orzechowy smak. Można także wyhodować z niego kiełki.

 

Jęczmień

Jest jednym z najbardziej lubianych przez nas zbóż, choć często kojarzony z zupą dla psa, czyli krupnikiem:) Ciekawostką jest natomiast to, ze utłuczone ziarna jęczmienia zalane gorącą wodą mogą zastąpić kawę, gdyż pobudzają przeciwdziałając zmęczeniu. Pełnoziarnista kasza jęczmienna posiada dużo więcej wartości odżywczych niż popularna kasza jęczmienna perłowa. Zawiera ona dwa razy więcej wapnia, trzy razy więcej żelaza i 25% więcej białka. Kasza jęczmienna posiada delikatne właściwości przeczyszczające, dlatego świetnie sprawdza się w diecie u osób z zaparciami. Jednak możemy zlikwidować to działanie prażąc kaszę przed gotowaniem. W ten sposób zboże stanie się także bardziej zasadowe i nie będzie zakwaszało organizmu. Jęczmień posiada właściwości wzmacniające trzustkę, śledzionę, żołądek i jelita. Dzięki zawartości żelaza buduje krew, korzystnie wpływa na pęcherzyk żółciowy oraz posiada działanie moczopędne. Kasza jęczmienna stosowana jest najcześciej jako dodatek do zup i dań warzywnych.

 

Gryka

Jest oprócz jęczenia najbardziej popularnym zbożem bezglutenowym stosowana głównie w postaci prażonej kaszy gryczanej jako dodatek do gulaszów. Jednak ostatnio zyskała na popularności dzięki rozpowszechnieniu się diety bezglutenowej. Upieczony chleb z namaczanej białej kaszy gryczanej od dłuższego czasu robi furorę na stołach ludzi starających się zdrowo odżywiać. Mąka gryczana ze względu na swoje świetne właściwości "lepiące" z powodzeniem używana jest do produkcji naleśników, makaronów czy pierogów.

Gryka ze swej natury jest delikatnie słodka. Oczyszcza i wzmacnia jelita, pomocna jest w leczeniu biegunek, nawet tych chronicznych. Zawiera ponadto duże dawki rutyny, która uszczelnia naczynia krwionośne, zapobiega ich pękaniu, przeciwdziała powstawaniu hemoroidów, zmniejsza ciśnienie  krwi i poprawia krążenie w kończynach (pomocna w zimnych stopach i dłoniach).

Zewnętrzne stosowanie gryki świetnie sprawdza się w zapaleniach skóry, wypryskach i oparzeniach (okłady z papki z uprażonej kaszy gryczanej z octem).

Łuski gryki stosowane są jako składnik materaców i poduszek od około 2 tysięcy lat. Są świetnym rozwiązaniem dla alergików, ponieważ nie uczulają. Ponadto łuski gryki mają ujemne jonizowanie, chronią przed falami magnetycznymi i sprawiają, że bardziej sie wysypiamy. Pomocne są także w schorzeniach reumatycznych i bólach kręgosłupa.

Łuski gryki stosowane są także często jako składnik wielu herbat zdrowotnych, ponieważ mogą zapobiegać chorobom układu krążenia, chorobom nowotworowym, uszczelniają naczynia krwionośne, oczyszczają jelita, obniżają poziom cukru i cholesterolu.

Mówi się, ze gryka jest zbożem bardzo wrażliwym i ze względu na to zastosowanie "środków ochrony roślin" jest dla niej niekorzystne. Lepiej zawsze wybierać kaszę gryczana pochodzącą z gospodarstw z certyfikatem ekologicznym.

 

Proso i kasza jaglana

To stare zboże do niedawna nie było dostepne na wyciągnięcie ręki, lecz od kilku lat robi wzbudza zachwyt niejednej pani domu. Ze względu na słodko/słono/gorzkawy smak może byc stosowane w potrawach wytrawnych jak i słodkich wypiekach. Ugotowana kasza świetnie sie klei i wychodzą z niej niesamowite kopytka, ciasteczka czy zdrowe rafaello. Samo zboze ma działanie moczopędne, wzmacnia nerki i pomaga je odtruć. Korzystnie także wpływa na żołądek, działa alkalizująco i odkwasza organizm. Posiada także właściwości odświeżające oddech, ponieważ powstrzymuje rozpad bakterii w ustach. Świetnie sprawdza się także przy niestrawnościach, nudnościach, wymiotach, zatruciach i biegunkach.

Proso jest bogatym źródłem białka, krzemu. Działa przeciwgrzybiczo i jest jednym z nielicznych zbóż, które bez przeszkód można zastosować w diecie przy przeroście Candida. Zboże to pokochało wielu wegan, wegetarian i osób na diecie bezglutenowej, ponieważ można z niego wyczarować wiele codziennych potraw.

 

Owies

To zboże od lat stanowi podstawowy pokarm w diecie koni. Jest silnie wzmacniające, działa uspokajająco na układ nerwowy, usuwa nadmiar cholesterolu z ukłądu pokarmowego i krwionośnego, wzmacnia serce. Stosowany od wieków w przebiegu wielu schorzeń jak zapalenie wątroby, cukrzyca, osłabione libido, niestrawność czy wzdęcia.

Owies jest pokarmem bardzo bogatym w krzem i z tego powodu wspiera tworzenie i utrzymanie dobrej struktury kolagenu. Tym samym wpływa pozytywnie na skórę, kości czy włosy. Słoma owsiana jest stosowana jako lek moczopędny i pomagający usunąć kamienie nerkowe. Owsianka stosowana jest jako pożywienie idealne dla osłabionych osób i w trakcie rekonwalescencji. Płatki owsiane najlepiej namaczać i gotować od 5-30 min, wówczas stają się łatwo strawne a podczas gotowania krzem staje się lepiej przyswajalny.

 

Quinoa (komosa ryżowa)

To bezglutenowe zboże staje się ostatnio coraz bardziej popularne. Szczególne znaczenie ma w diecie wegetarian i osób z celiakią. Komosa wykazuje bowiem zdolność odbudowywania kosmków jelitowych, które odgrywają niezwykle istotną rolę w przyjmowaniu substancji odżywczych. Jednak należy ją w tym celu spożywać codziennie przez 2-3 miesiące w ilości około 1 filiżanki.

Komosa ryżowa jest bardzo spokrewniona z amarantusem i również jak on posiada wiele cennych właściwości. W dawnych czasach była głównym pożywieniem Inków. Komosa ma słodko-kwaśny smak i cechuje się największą zawartością białka ze wszystkich zbóż. Zawiera dużo wapnia i tłuszczów, więc jest idealnym pokarmem dla dzieci potrzebujących tego pierwiastka a nie mogących spożywać nabiału. Stanowi także doskonałe źródło żelaza, fosforu, witaminy E oraz witamin z grupy B.

 

Ryż

Jest jednym z najpopularniejszych zbóż bezglutenowych. Stosowany od wieków w Azji, skąd rozprzestrzenił się na cały świat. Zyskał wielu zwolenników ze względu na jego neutralny smak i możliwość zastosowania w wielu daniach. Ryż oczyszczony jest jednak dużo chętniej wybierany niż ten z łuską, lecz pamiętajmy, ze zawiera tylko 30-40% wartości odżywczych ryżu pełnoziarnistego.

Pełnoziarnisty brązowy ryż stanowi bogactwo witamin z grupy B, dzięki czemu działa korzystnie na skórę i system nerwowy. Stosowany jest często w przypadku dolegliwości układu pokarmowego takich jak biegunki, nudności, niestrawność czy zaburzenia łaknienia. Kleiki ryżowe są bardzo popularne w Chinach, gdzie leczy się nimi większość zaburzeń trawiennych. Mogą być pomocne także dla kobiet odstawiających dziecko od piersi, ponieważ zmniejszają laktację.

Istnieje wiele odmian ryżu, które można stosować do zupełnie innych dań ze względu na walory smakowe i organoleptyczne. Ryż okrągły jest dużo bardziej kleisty niż ryż brązowy, ryż basmati jest aromatyczny i najbardziej delikatny ze wszystkich odmian ryżu. Ryż czerwony, czarny i dziki są zdecydowanie bardziej intensywne w smaku i w zależności od producenta czasem wymagają dłuższego gotowania. Istnieje jeszcze ryż parboiled, który pozbawiony jest łuski czyli błonnika, ale podczas procesu produkcji substancje odżywcze zostają wtłoczone do środka ziaren.

 

Na koniec

Oczywiście w niektórych dietach spowodowanych przerostem różnych patogenów, padaczkach czy zaburzeń poszczepiennych zboża mogą pogarszać stan zdrowia i na jakiś czas lub na całe życie należy je wyeliminować, nawet te bezglutenowe. Jednak jeśli jesteśmy zdrowi możemy spożywać zboża zgodnie z ich przeznaczeniem i uprzednim odpowiednim ich sposobem przygotowania.