Tłuszcze stanowią jeden z podstawowych składników odżywczych. Są obok węglowodanów głównym źródłem energii. Bez tłuszczu nasz organizm doprowadziłby się do skrajnego wyczerpania, nie mógłby prawidłowo funkcjonować. Bez tłuszczu niemożliwe jest prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego, krwionośnego czy prawidłowe wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E, K i koenzymu Q10, ważnego dla pracy naszych mięsni, w szczególności mięśnia sercowego.
Tłuszcz jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego mózgu, ponieważ stanowi aż 60% jego masy. Dostarczanie odpowiednich kwasów tłuszczowych może ustrzec przed wieloma groźnymi chorobami jak Alzheimer, Parkinson czy choroba wieńcowa.
Tłuszcze różnią się pod względem budowy chemicznej i właściwości. Istnieją kwasy tłuszczowe nasycone pochodzące głównie od zwierząt oraz nienasycone pochodzące od roślin. Watro wiedzieć czym różnią się te kwasy i jak je używać z korzyścią dla naszego zdrowia.
Kwasy tłuszczowe nasycone to kwasy pochodzące nie tylko z tłuszczu zwierzęcego jak słonina, łój, śmietana, ale także tłuszcz roślinny pochodzący z kokosa. Tłuszcze zwierzęce i olej kokosowy to jedyne tłuszcze, na których można smażyć. Dzieje się tak dlatego, ponieważ - jak wskazuje nazwa - są one nasycone i nie przyłączą już nic do siebie i nie utlenią się w przeciwieństwie do kwasów tłuszczowych nienasyconych. Smalec wieprzowy czy gęsi mogą być przechowywane w chłodnym miejscu nawet rok czasu i nie zjełczeją się.
Jak to wygląda chemicznie?
Cząsteczka kwasu tłuszczowego składa się z atomów węgla i wodoru. Jeśli każdy atom węgla połączony jest z atomem wodoru, to nie ma już możliwości połączenia atomu węgla z żadnym innym pierwiastkiem. Taki kwas tłuszczowy nazywamy nasyconym. Jeśli natomiast przy jednym lub kilku atomach węgla zabraknie wodoru, taki kwas nazywamy kolejno jedno- lub wielonienasyconym. Jeśli od lewej strony policzymy atomy węgla, to jeśli pierwszy brakujący atom wodoru wystąpi przy węglu nr 9 oznacza to, że jest to kwas tłuszczowy Omega 9, przy szóstym - omega 6, przy trzecim - omega 3.
Atom węgla, przy którym brakuje wiązania z wodorem łączy się podwójnym wiązaniem z atomem węgla będącym obok niego. Jednak wiązanie to jest bardzo niestabilne i kwas ten szuka możliwości połączenia się wiązaniem z innym pierwiastkiem. Takim łatwo wiążącym się pierwiastkiem jest tlen. Dlatego kwasy tłuszczowe nienasycone łatwo ulegają utlenianiu. Wystarczy, że "dostaną" trochę powietrza czy światła i wówczas atom węgla przyłącza do siebie tlen. Wówczas cząsteczka takiego kwasu ulega zniszczeniu, jak również w procesie utleniania powstają wolne rodniki, które mają bardzo negatywny wpływ na nasz organizm, niszcząc go i powodując wiele przykrych dolegliwości.
Specyfikacja kwasów tłuszczowych nienasyconych
Kwasy tłuszczowe Omega 9 - nie są niezbędne do dostarczania ich wraz z pożywieniem, ponieważ gdy ich brakuje organizm sam je potrafi wytworzyć. Nie mniej jednak znajdziemy je w oleju rzepakowym, rokitnikowym oraz oliwie z oliwek. O tym, że oleju rzepakowego nie powinno się w ogóle używać wie zapewne wiele osób - olej rzepakowy na świecie pochodzi z upraw GMO.
Jeśli chodzi o dostarczenie kwasów Omega 9 lepszym rozwiązaniem będzie oliwa z oliwek. Przy czym zaznaczam, że nie wolno na niej smażyć. Używamy jej jako dodatek do sałat, bazę do sosów czy pieczywa. Oliwa powinna być przechowywana w ciemnym i chłodnym miejscu z dala od promieni słonecznych. Proces utleniania zachodzi w niej wolno, ale również po jakimś czasie ulega zjełczeniu. Należy uważać także na jakość oliwy z oliwek, ponieważ wiele firm fałszuje ją, mieszając z olejem sojowym, dodając beta karoten i chlorofil. Dotyczy to szczególnie oliwy z Włoch, która dostarczana jest na rynek europejski. Najlepszym rozwiązaniem jest kupno ze sprawdzonego źródła bądź od importerów, którzy sprowadzają ją w oryginalnych opakowaniach bez rozlewania do swoich firmowych butelek.
Kwasy tłuszczowe Omega 6 - są to niezbędne kwasy tłuszczowe, które musimy dostarczyć wraz z pożywieniem. Najważniejszym źródłem kwasów Omega 6 są wiesiołek, ogórecznik, mak, konopia, kukurydza. Pierwszym źródłem kwasu omega 6, z którym się w życiu stykamy jest mleko matki, głównie siara.
Kwasy tłuszczowe omega 6 stosowane są często w regulacji zaburzeń hormonalnych (tu polecany jest głównie olej z wiesiołka), w miażdżycy, nadciśnieniu tętniczym, problemach z trądzikiem, łuszczycą, atopowym zapaleniu skóry (olej z ogórecznika, wiesiołka, konopi jako główny składnik kremów i maści), RZS, SM, wypadaniu włosów czy nadpobudliwości u dzieci. Kwasy tłuszczowe Omega 6 zmniejszają w organizmie stan zapalny, jak również mają właściwości gojące i regenerujące błony śluzowe (stąd są stosowane we wrzodach i nadżerkach układu pokarmowego). Oleje z przewagą Omega 6 powinny być kupowane tylko w szklanych ciemnych butelkach i przechowywane w lodówce po otwarciu.
Kwasy tłuszczowe Omega 3 - jednym z najbogatszych źródeł jest olej lniany i oleje rybie - z tym, że oleje rybie są już "przetworzoną" formą omega 3 i zawierają EPA i DHA w określonej dawce a czasem nasz organizm potrzebuje otrzymać po prostu Omega 3, które przetworzy na taką dawkę EPA i DHA, jakiej będzie potrzebował.
Dlatego najlepszym źródłem Omega 3 jest olej lniany. Żeby posiadał wszystkie walory zdrowotne musi być tłoczony na zimno i przechowywany w ciemnych butelkach w lodówce, ponieważ bardzo szybko sie utlenia. Warto kupować go od sprawdzonych producentów, którzy spełniają wymogi jakościowe. Nie wolno na nim smażyć. Najlepiej spożywać w postaci pasty dr Budwig lub sam. Można nim polewać surówki ale należy uważać, aby danie było od razu zjedzone, ponieważ dłuższy kontakt z powietrzem będzie powodował utlenianie, a im dłużej będzie w temperaturze pokojowej, tym więcej wolnych rodników powstanie. Dobry olej lniany ma złocistożółty kolor, swoisty zapach i dość łagodny smak, a tłoczony na ciepło brunatnawy kolor, nieprzyjemny zapach i ostry smak.
Kwasy tłuszczowe Omega 3 zawarte w oleju lnianym zwalczają stany zapalne w organizmie, znajdują zastosowanie w leczeniu problemów dermatologicznych, przyspieszają regenerację skóry i błon śluzowych, podwyższają poziom cholesterolu HDL, wykazują działanie przeciwnowotworowe (wykorzystywane w diecie dr Budwig), poprawiają funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. Olej lniany polecany jest także kobietom w ciąży i matkom karmiącym ze względu na lepszy rozwój płodu i niemowlaka. Dobrze jest go łączyć z olejami, które zawierają kwasy omega 6, jak np. olej z konopi oraz kwasami tłuszczowymi nasyconymi jak olej kokosowy.